BRVNARE SA TARE

Kuće, ali i sve druge građevine, građene su od četinarskog drveta i to po tipu dinarske brvnare uz lokalne izmene. Postoje i građevine od čatme, ali i od kamena. I kada je građevina od drveta temelji su joj građeni po pravilu od kamena, često je jedna prostorija izgrađena od čatme ( pletar sa obe strane premazano blatom ). Ovakve građevine Jovan Cvijić je nazivao polubrvnara-polučatmara. Jednodelna koliba je stariji oblik, ali se danas može jako retko sresti. On je imala jednu prostoriju sa ognjištem u  ravni poda na sredini prostorije. Mnogo češći oblik je dvodelna koliba koja ima dve prostorije ‘’ kuću ‘’ i ‘’sobu ‘’i ispod  sobe u kamenu sazidan podrum ‘’ izba ‘’. Brvnare se uvek  postavljaju upravno na nagib zemljišta, imaju dvoja naspramno postavljena vrata, ognjište u sredini kuće i visok četvorovodni krov kod koga su čeone strane uvek većeg nagiba od bočnih. Kuća je uvek veća od sobe i pošto je koliba uvek građena pod nagibom kuća je morala biti ukopana u zemlju, pa se kod nje tri strane obično grade od kamena. Nema tavana, a prozori su retki, a pod je od nabijene zemlje. U ponekim kolibama od ulaznih vrata podiže se pregrada od daski ili pletera dužine 2 m koja štiti ognjište od udara vetra. Soba je popođena i ima dva prozora na čeonim zidovima i ponekad na bočnom. Prozori nisu zastakljeni već se zatvaraju kapcima sa unutrašnje strane, a da bi se dobilo malo svetlosti na bar jedan prozor se razapinje osušena goveđa bešika. Grejanje sobe je napravljeno na taj način što se gradila zemljana peć koja se ložila iz kuće, a nalazila se na zidu koji deli sobu od kuće, a dim se čunkom vraćao u kuću. U sobi se za razliku od kuće obavezno postavlja tavanica.

Pokućstvo u kolibama se ne razlikuje od onog koje se nalazu u drugim delovima drinarske kulture ( niski stolovi-sinije, tronošci, ručni mlin za žito, stupa ...) noću se soba osvetljavala pomoću luča. Na gredama se obično čuvao koš sa žitom. U sobi se nalazi ležaj, poneka klupa i jedan ili dva kovčega u kojima se čuva platno i ikona. Ležaj je napravljen od drveta, jednostavne konstrukcije, a na daske se prostire slama prekrivrena prekrivačem od vune, konoplje ili lana. Soba predstavlja uglavnom statusni simbol i ne koristi se u onoj meri kao kuća. Soba se koristi za prijem važnijih gostiju, spavanje najstarijeg člana ili porodilje sa detetom. Druga vrata se javljaju kasnije i predstavljaju potrebu da se skrati put od brvnare do drugih uglavnom ekonomskih građevina koje su po pravilu grade oko glavne brvnare.

Građevine se i pored većeg broja članova porodične zadruge prave dosta male iz razloga što ih je takve zadruga mogla samostalno podići i to za relativno kratko vreme. Glavna vrata se skoro po pravilu grade sa istočne strane. Na istočnoj strani grade se vajati, mlekar, ambar, koš za kukuruz, a na zapadnoj strani nešto dalje od brvnare grade se staje.

Pomoćne građevine grade se neznatno podignute od tla ili nad podrumom. I unutrašnjost je uređena skromnije od glavne brvnare. Peći nema jer nema mesta, ali i zbog toga što se vlaške obaveze razrezivale po domaćinstvu, a ne po glavi ( kao što je bio slučaj sa obavezama raje ), a odžak ili dim je predstavljalo znak da se neka porodična zadruga podelila pa je samim tim postala i poreski obaveznik. Srpsko stanovništo je pod vlašću Osmanlija dugo uživalo ove tzv.vlaške povlastice i seobe su češće bile zbog narušavanja ovih privilegija nego zbog strogosti osmanskog sistema vlasti. Pravih brvnara od pritesanih brvana samo iz razloga da mogu da nalegnu jedna na drugu mogu se videti samo izuzetno, a većina je pravljena od struganih drvenih talpi debljine 10 cm. Krovovi su pokrivani drvetom i to na više načina ( šindra, a negde daščice obrađene kao ‘’ biber ‘’ crep ) . Na staru arhitekturu  poseban uticaj su imali majstori Osaćani ( Osat- predeo sa leve strane Drine čuven po graditeljima kuća i crkava – posebno crkava brvnara ). Nema mnogo sačuvanih brvanara iz razloga ratnih razaranja, ali i stoga što je njihov osnovni graditeljski materijal drvo jako podložan propadanju. Iako su pojedine građevine relativno mlade ( potiču sa kraja XIX i početka XX veka ) one u sebi čuvaju arhitekturu koja je daleko starija. 

                                                                                                                                                                        Marko Kovačević

Pogledajte Slike brvnara sa Tare

Brvnare na Sekuliću (Zaovine)